Il-ġrajja bikrija tal-knisja Matrici t'Għawdex : 1435-1551

Abstract

Għaddew daqs mitejn sena minn meta l-istoriku magħruf Għawdxi Agius de Soldanis kiteb l-istorja tiegħu t'Għawdex illi fiha daħħal tagħrif dettaljat fuq kull ma għadda minnu Għawdex fis-sekli ta' qabel żmienu. Fost l-oħrajn, ġabar u għaqqad flimkien il-ġrajja tal-knisja, tal-kunventi, parroċċi u knejjes żgħar imxerrdin qalb ir-raba mal-medda kollha tal-gżira. Tana wkoll ħafna tagħrif fuq kif il-knisja ta' Santa Marija fil-Kastell t'Għawdex saret Kolleġġjata, u wieħed kien jaħseb li ma kienx se jħalli ebda ħaġa barra. Iżda, l-aqwa kapitlu li seta' jikteb baqa' ma kitbu qatt - il-kapitlu li jitħaddet fuq il-Matrici t'Għawdex fis-seklu ħmistax u fis-snin li ġew wara, sa meta ġew it-Torok fis-sena 1551 u kaxkru l-biċċa l-kbira tal-Għawdxin magħhom fil-jasar. Aħna se naraw eżatt x'tagħrif fuq din il-knisja ewlenija t'Għawdex sa mis-sena 1435 nistgħu niksbu mid-dokumenti awtentiċi ta' dawk iż-żminijiet, l-iktar minn dawk Ii għadhom jeżistu bhala kopji notarili. Jirriżulta li Għawdex kellu iktar minn parroċċa wahda minn kmieni fis-seklu ħmistax, li din il-knisja ta' Santa Marija kienet meqjusa minn kulħadd bħala il-matriċi t'Għawdex; li din il-knisja stagħniet u kibret b'ħeffa iktar minn tal-oħrajn kollha t'Għawdex ta' dak iz-zmien; li l-għonja kellhom ġibda kbira li jindifnu u jħallu flushom u ġidhom għall-quddies li jitqaddes fiha.