Il-kontribut ta' studjuzi Germanizi fl-istudju ta' l-ilsien Malti mill-bidu tas-seklu sbatax sal-bidu tas-seklu ghoxrin

Abstract

Qasam ewlieni fIX-xogħol ta' Hans Helmut Christmann, li fġieħu tħejjiet din ilpubblikazzjoni, huwa l-istorja tal-lingwistika. Jien se nżomm ma' din it-tema fdan ilkontribut tiegħi dwar l-istorja ta' l-istudju ta' l-ilsien Malti. Il-Malti ma jagħmilx parti mill-familja ta' l-ilsna Rumanzi, iżda ħa l-ghamla tieghu mill-kuntatt ma' lsien Rumanz, jiġifieri t-Talj an. Meta niflu l-iżvilupp tar-riċerka fl-ilsien Malti naraw li din il-ħidma kellha x'taqsam ma' żewġ aspetti ewlenin: 1. il-ġbir ta' materjal lingwistiku dwar il-Malti, u 2. id-diskussjoni dwar ma' liema grupp lingwistiku ghandu jiġi assoċjat l- ilsien Malti, u x'inhu n-nisel tieghu. Barra mill-istudjużi Maltin, kienu bosta l-barranin li taw sehemhom għall-istudju talM. alti, fosthom studjużi Taljani, Franċiżi u Ingliżi. Jien se nillimita ruħi ghas-sehem ta' l-istudjużi Ġermaniżi, ghaliex rendikont Sħitl ta' l-istorja tar-riċerka fil-Malti ma jistax jingħata fl-ispazju mogħti lili għal dan l-artiklu. Għalkemm se nirreferi biss għas-sehem ta' l-istudjużi Ġermaniżi, madankollu jeħtieġ li, għall-inqas minn tlin għall-ieħor, nuri dan il-kontribut frelazzjoni ma' xogħlijiet ta' kittieb a Maltin u kittieba minn nazzjonijiet oħra. Madwar is-sena 1600, il-Malti Fra Francesco Bardon kiteb grammatika tal-Malti b'dizzjunaiju Malti-TaljanFranċiż. Il-manuskritt ta' dan ix-xogħol jinsab fil-Biblioteka Nazzjonali tal-belt Valletta u sal-lum għadu ma ġiex ippubblikat (Cremona 1940: 19). Il-kavallier Franċiż Francis Thezan ukoll kiteb grammatika Maltija b'dizzjunarju u ppubblikat dan l-aħħar minn Arnold Cassola. Cassola jgħid li din il-grammatika nkitbet bejn 1-1600 u 1-1647 (Cassola 1992: xxxii). L-ewwel xogħol mitbugħ dwar il-Malti kien dak ta' Megiser minn Swabja u wieħed jista' jgħid li r-riċerka tiegħu dwar l-ilsien Malti, li dak iżżmien kienet ħalliet effett fid-dinja ta' l-istudju, fil-fatt bdiet miegħu.