L-iskultur Mariano Girada (1771-1823)

Abstract

Mariano Gerada twieled f’Ħal Tarxien fis-7 ta’ Mejju 1766. Ħajtu kmieni kienet ikkaratterizzata minn ċirkostanzi personali diffiċli – tilef lil ommu meta kellu 13-il sena u missieru reġa' żżewweġ. Hu kellu diversi aħwa, li bħalu kienu marbuta ma’ Spanja, fejn x’aktarx għamel ħafna mill-iżvilupp artistiku tiegħu. Hemm ħafna xhieda li juru li Gerada għex għal bosta snin fi Spanja, fejn tgħallem is-sengħa tal-iskultura, possibbilment fil-belt ta’ Valencia, taħt skulturi bħall-maħbub Jose Steval jew Caveglio. Gerada beda jidher fil-ħajja artistika Maltija minn madwar is-sena 1796. Għalkemm fil-bidu baqa' jgħix f’Ħal Tarxien, fl-aħħar stabbilixxa ruħu f’Bormla, fejn għex u ħadem bħala skultur għal ħafna snin. Xogħolijietu jinkludu bosta vari reliġjużi tal-purċissjonijiet kif ukoll statwi fil-ġebel, fonti, u xogħol ornamentali ieħor f’diversi knejjes u toroq. Fost l-aktar xogħlijiet magħrufa ta’ Gerada nsibu, il-vara tal-Madonna tal-Grazzja (Ħaż-Żabbar) – skultura fl-injam maħsuba li nħolqot wara l-1798. Gerada kien ukoll responsabbli għar-restawr tagħha fl-1802. Il-vara ta’ Santa Katerina (Żurrieq), ordnata fl-1803 u tlestiet fl-1818 wara tilwim u dewmien. Il-vara tal-Madonna tar-Rużarju (Siġġiewi), ordnata fl-1803 b' kuntratt dettaljat ħafna; Gerada uża disinn proprju u ħadem ukoll il-pedestall tagħha. Statwa tal-Madonna fi Triq is-Santwarju (Ħaż-Żabbar) – statwa esterna magħmula mill-ġebla Maltija li tfakkar il-ġrajja tal-qtil tal-Franċiżi fl-1798. Statwa ta’ San Mikiel u fonti tal-magħmudija (Bormla) – xogħol fl-injam ta’ importanza spiritwali u artistika. Skultura tal-ljun u ż-żiemel (Leon Cervo) ħdejn il-Konkatidral ta’ San Ġwann il-Belt – simboli sinifikanti li jirriflettu l-bidliet politiċi f’Malta. Mariano Gerada miet fit-24 ta’ Jannar 1823, f’età relattivament żgħira (57 sena), wara marda serja li ħallietu paralizzat. It-testment tiegħu sar ftit jiem qabel mewtu, u fih ħalla l-għodda u l-mudelli artistiċi tiegħu lin-neputi tiegħu Antonio Gerada, li għenu fl-aħħar snin tiegħu. Filwaqt li Antonio ma kienx skultur imma negozjant tal-kotba, hu ħa ħsieb li jtemm xi kummissjonijiet li kienu għadhom pendenti wara mewt zijuh. Għalkemm miet mingħajr tifkira jew qabar magħruf, ix-xogħol ta’ Gerada baqa’ jinħass fil-qalba tal-arti reliġjuża Maltija. Għalkemm ftit kitbu fuqu fi żmienu, aktar tard ġie rikonoxxut bħala wieħed mill-aqwa skulturi li kellha Malta.